مأموریت نهایی

۱- حتی پیش از استقرار کامل خط امام و حذف جناح معاند از عرصه سیاسی در سال ۱۳۶۰، همواره نحوه مواجهه با امریکا به‌عنوان یکی از مهمترین شاخصه‌های جریان‌های سیاسی به‌حساب می‌آمد. در ۲۴ بهمن ۱۳۵۷، دو روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، چریک‌های چپ‌گرای موسوم به فدایی خلق به سفارت امریکا حمله کردند اما به دستور امام‌خمینی(ره) ساعاتی بعد بیرون ریخته شدند. کمتر از یک سال بعد اما این‌بار دانشجویان پیرو خط امام بودند که در صبح ۱۳ آبان ۱۳۵۷ وارد سفارت امریکا در تهران شدند؛ آن‌ها می‌خواستند تنها سه روز و حتی اگر شده ساعاتی در باغ مصفای سفارت امریکا باقی بمانند اما نهیب امام خمینی مبنی بر این که خوب جایی را گرفتید و مراقب باشید بیرونتان نکنند موجب شد تا آنها ۴۴۴ روز در سفارت امریکا که دیگر لانه جاسوسی خوانده می‌شد، ماندنی شوند.
امام خمینی تسخیر سفارت امریکا را انقلاب دوم و بزرگتر از انقلاب اول خواندند و همین معیار موجب شد تا بسیاری از معادلات سیاسی در کشور تغییر کند.
شاید ضربه کاری به حیثیت بنی‌صدر زمانی زده شد که او را، درست یا نادرست، جاسوس امریکا و مواجب بگیر سیا خواندند. موسوی‌خوئینی‌ها در جلسه رأی استیضاح بنی صدر چند برگ از اسناد محرمانه سفارت امریکا را خواند و کار را تمام کرد.
۲- فشارهای کمرشکن جنگ برای تأمین اسلحه و مهمات و خوش‌خیالی برخی در میانه دهه ۶۰، موجب شد تا با درخواست امریکایی‌ها معامله سلاح – گروگان شکل بگیرد. به این معنا که ایران با استفاده از نفوذش بر گروه‌های مقاومت اسلامی در لبنان، گروگان‌های امریکایی را آزاد کند و در ازای آن مقداری سلاح پدافندی به ایران فروخته شود. این معامله که به کام برخی بسیار شیرین آمده بود، موجبات سفر رابرت مک فارلین، دست راست ریگان رئیس‌جمهور وقت امریکا به تهران را فراهم کرد. مک فارلین اما نیامده بود تا درباره چند موشک <تاو> و <هاگ> مذاکره کند او می‌خواست با عناصر اصلی هیأت رئیسه کشور یعنی اکبر هاشمی‌رفسنجانی به گفت‌وگو بنشیند تا درباره خاورمیانه جدید مذاکره کنند.
امام خمینی دست امریکایی‌ها را خوانده بود و می‌دانست که چنین سفری بدون تمهیدات خاص نمی‌تواند باشد و دستور داد تا مقامات متناظر با معامله خرد سلاح-گروگان به دیدار مک فارلین، الیور نورث و امیرام نیر مشاور نخست وزیر رژیم صهیونیستی بروند. محسن کنگرلو، محمدعلی هادی نجف‌آبادی و فریدون وردی‌نژاد و به قول آقای هاشمی‌رفسنجانی، جناب حسن روحانی به مذاکره با مک‌فارلین پرداختند. مک‌فارلین از این پلتیک امام‌خمینی عصبانی شد و در هتل استقلال بر سر نماینده ایران فریاد می‌زد که اگر من برای خرید پوست به مسکو رفته بودم تاکنون چند بار با گورباچف دیدار کرده بودم! نماینده ایران هم حرفی نداشت، شاید چون خلاف تعهدات قبلی عمل کرده بود.
به ناچار مک‌فارلین به فرودگاه مهرآباد بازگشت و در سر راه واشنگتن، در تل‌آویو هم توقف کرد تا ناکامی‌اش در تأثیرگذاری بر آینده رهبری ایران را به اسرائیلی‌ها هم منتقل کند.
۳- اواخر دهه ۶۰ با تغییر قانون اساسی، حذف نخست وزیر و آغاز ریاست‌جمهوری آقای هاشمی‌رفسنجانی، باز هم خوش‌بینی ساده لوحانه‌ای به امریکا بر دستگاه سیاست خارجی حکمفرما بود. فهرست مراودات با حسن‌نیت ایران که با پاسخ شدید امریکایی‌ها روبه‌رو می‌شد تا سال ۸۴ بسیار بلندبالا بود. از ماجرای آزادی بدون مابه ‌ازای گروگان انگلیسی و امریکایی در لبنان، تحریم داماتو، کنفرانس بن درباره افغانستان و در نهایت پرونده هسته‌ای. جواد ظریف بعدها به صراحت گفت رفتار نابخردانه امریکا و غرب در مقابل آغوش باز ایران موجب شد تا دوستان امریکا در انتخابات سال ۸۴ شکست بخورند و احمدی‌نژاد روی کار بیاید.
۴- در دوره جدید به واسطه بازگشت به ریل اصلی انقلاب اسلامی، بار دیگر امریکاستیزی در دستور کار قرار گرفت و موضوع هسته‌ای به یک درخواست ملی تبدیل شد. در فراز و نشیب‌های مذاکرات، ایران توانست به یک کشور هسته‌ای تبدیل شود اما این فرآیند هزینه‌ای سنگین داشت. امریکا بعد از آزمودن جنگ سخت و نرم، اقتصاد کشور را هدف قرار داد و تحریم‌های وحشیانه در کنار برخی ناکارآمدی‌ها، وضعیت سختی را حاکم کرد. انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم اما محلی بود که برخی افراد، مذاکره‌کنندگان هسته‌ای را برای پافشاری بر منافع ملی به محاکمه کشیدند. حتی هیلاری کلینتون وزیر سابق امورخارجه امریکا در کتاب خاطراتش نمی‌تواند خوشحالی هیأت‌حاکمه امریکا را از حرف‌های آقایان ولایتی، محسن رضایی و روحانی درباره موضوع هسته‌ای پنهان سازد.
۵- آقای هاشمی رفسنجانی در چند سال گذشته همواره از نامه‌ای به امام خمینی در سال ۱۳۶۷ سخن می‌گوید که طی آن از بنیانگذار انقلاب اسلامی خواسته که معضل رابطه با امریکا را در دوران حیات ایشان حل کند و الا پس از امام کسی نمی‌تواند این مسأله را حل کند.
در زمانه‌ای که توافق ضعیف ژنو در صد روز اول دولت حسن روحانی، موجب خسران منافع ملی و سختی کار مذاکره‌کنندگان شده است، یادآوری مکرر این خاطره بسیار معنادار است. شاید هاشمی رفسنجانی تنها آرزویش و به بیانی دیگر تنها مأموریتش در ۸۰ سالگی برقراری رابطه دائمی با امریکا باشد.